रुस–युक्रेनी युद्ध सुरु भएको एक वर्षभन्दा बढी भइसकेको छ । २४ फरवरी, २०२० मा, रूसले युक्रेनमा पूर्ण मात्रामा आक्रमण गरेपछि द्वन्द्व चर्कियो। विश्वको शक्ति दुई भागमा विभाजित भयो। र एक वर्ष बितिसक्दा पनि, मानवीय र आर्थिक संकटको सामना गरिरहेको संसारको अतिरिक्त, युद्ध समाप्त भएको छैन। 

संयुक्त राज्य अमेरिका, युरोप र केही एसियाली देशहरू युक्रेनको पक्षमा छन् भने केही राष्ट्रहरूले प्रत्यक्ष र अप्रत्यक्ष रूपमा रुसी महासंघलाई समर्थन गरेका छन्। तिनीहरूले युक्रेनलाई ठूलो मात्रामा अत्याधुनिक हतियार र पैसा दिएका छन् र आफ्नै आर्थिक फाइदाको लागि युद्धलाई इन्धनमा मद्दत गरेका छन्। अमेरिकाबाट रुस र युक्रेन निकै प्रभावित छन् । 

युक्रेनलाई नाटोमा सामेल हुन आमन्त्रित गर्दा रुसलाई डर लाग्ने कुरा थाहा पाएपछि अमेरिकाले यो प्रचार सुरु गरेको थियो। यसरी संकट हातबाट निस्कन्छ भन्ने देशलाई थाहा थिएन । प्रत्येक सरकारी निकायले खाँचोमा परेका मानिसहरूलाई सहयोग गर्नुको सट्टा आफ्नै लक्ष्यहरू पछ्याउन काम गरिरहेको छ। रूसबाट ईन्धन खरिद गर्ने देशहरू युद्ध समाप्त होस् भन्ने चाहँदैनन् ताकि तिनीहरूले यसबाट लाभ उठाउन सकून्, र हतियार बेच्ने मानिसहरूले यो जारी राख्न चाहन्छन् ताकि उनीहरूले युक्रेनमा आपूर्ति गर्न सकून्। कोही पनि आफ्नो अडानको बारेमा स्पष्ट छैन र तिनीहरू केवल पैसा कमाउने चिन्ता गर्छन्।

म हतियार बेच्दिन र रुसको इन्धन बिक्रीबाट व्यक्तिगत रूपमा लाभ उठाउँदैन, र म यो युद्ध अन्त्य होस् भन्ने चाहन्छु। यो समस्याको अमानवीय सैन्य हत्याको कूटनीतिक समाधानको आवश्यकता छ। सम्मेलनमा गएर ठूला–ठूला वार्ता गर्ने मात्रै राष्ट्रपति, प्रधानमन्त्री, राजदूत, सरकारी प्रतिनिधि र नेटो, ईयू, युएनओ जस्ता संस्थाका प्रतिनिधिको काम होइन । द्वन्द्वका कारण प्रत्यक्ष र अप्रत्यक्ष रूपमा पीडा भोगिरहेका जनताका लागि केही गर्न नसकेर भेटघाटको नाममा विभिन्न ठाउँमा घुमफिर गरेर उनीहरूलाई दिइने प्रोत्साहनमा रमाइलो मात्रै गरिरहेका छन् ।

द्वन्द्वका कारण उत्पन्न भएको मुद्रास्फीतिले सर्वसाधारणलाई आत्महत्या र हत्यामा धकेल्दै माथिल्लो तहमा आफ्नो सिट न्यानो पार्दै रमाइलो गरिरहेका जनताको जीवनमा खासै प्रभाव पारेको छैन । उनीहरूले कर तिर्ने पैसाबाट तिर्छन् र उनीहरूले त्यो रात खान पाउँछन् कि सक्दैनन् भनेर सोच्दै हरेक दिन संघर्ष गर्नुपर्दैन। जब तपाइँ तपाइँको पद को लागी भुक्तान पाउनुहुन्छ त्यो घना र लापरवाह हुन सजिलो हुनुपर्दछ चाहे तपाइँ काम गर्नुहुन्छ वा नगर्नुहोस्।

उनीहरूले आफूमा निहित शक्तिअनुसार काम गर्नुपर्छ र आफ्नो व्यक्तिगत लाभको लागि युद्धलाई इन्धनको सट्टा युद्ध रोक्न केही गर्नुपर्छ। यो हतियारको प्रयोगले होइन वार्ताबाट समाधान हुने समस्या हो । तर उनीहरु आफ्नो जिम्मेवारीबाट पलायन भएका छन् । युद्धले स्थितिलाई आर्थिक रूपमा कमजोर मात्र बनाएको छैन र रूस र युक्रेनमा मात्र प्रहार गरेको छ। युद्धको असर नेपालजस्तो तेस्रो मुलुकमा पनि परेको छ । रुस र युक्रेनबीचको द्वन्द्वको कारण अमेरिकी डलरको तुलनामा नेपाली रुपैयाँको भाउ हालैको कीर्तिमानी कम अवमूल्यन भएको हो । 

यसअघि प्रतिलिटर ४० रुपैयाँ महँगो सूर्यमुखी तेल प्रतिलिटर २८० रुपैयाँ पुगेको छ । चामल, तरकारी, दाल, सबै वस्तुको मूल्य बढ्न थालेको छ । रुस र युक्रेनबीचको युद्धले विश्वभरका मानिसलाई त्रसित बनाएको छ । द्वन्द्व सुरु भएपछि पेट्रोलियम पदार्थको मूल्यवृद्धिले ढुवानी लागत, कृषि उत्पादन र औद्योगिक उत्पादनमा असर परेको छ । यो क्रम जारी रह्यो भने न्यून आय भएका नेपाली जनता आत्महत्या गर्न बाध्य हुनेछन् । यो नेपालका लागि मात्रै चिन्ताको विषय होइन; यदि द्वन्द्व जतिसक्दो चाँडो समाधान गरिएन भने, संसारभरका व्यक्तिहरू जो पूरा गर्न संघर्ष गरिरहेका छन् भोकै मर्नेछन्। 

युद्धअघि १ युरो मूल्य पर्ने चामलको प्याकेट अहिले ४ युरोमा बिक्री भइरहेको छ, ग्यासको मूल्यमा २०० प्रतिशत मुद्रास्फीति छ र कच्चा तेल जसको मूल्य प्रति ब्यारेल १०० डलर थियो, अहिले रुसले एक सय ३९ डलर प्रतिब्यारेलको उचाइमा पुगेको छ । युक्रेन मा आक्रमण। इजिप्टको खाद्य सुरक्षा पनि नाजुक अवस्थामा छ किनभने कृषि क्षेत्रले पर्याप्त मात्रामा अन्न, विशेष गरी गहुँ र तिलहन उत्पादन गर्न नसक्ने गरी स्थानीय जनताको आधा भागलाई सेवा दिन नसक्दा लगभग ८५% गहुँ र ७३% सूर्यमुखी तेल रूसबाट आउँछ। र युक्रेन। रुसमाथि प्रतिबन्ध लगाइएपछि पनि स्थिति नियन्त्रणमा आउन सकेको छैन । रुसले अहिले सम्म विश्वव्यापी प्रभाव र शक्तिको रुपमा रहेको अमेरिकी डलरको विकल्प खोज्न थालेको छ । 

पछिल्लो समय पश्चिमी प्रतिरोधका बीच भारतमा रुसबाट कच्चा तेलको आयात बढेको छ । रुसी रुबल र भारतीय रुपैयाँमा व्यापार भइरहेको छ । रुसी-चिनियाँ बजारमा डलरलाई युआन र रुबलले प्रतिस्थापन गरिरहेको छ। अन्य तेल उत्पादक र निर्यातकहरूले पनि रुससँग त्यस्तै गरी आयात र व्यापार गर्न थालेका छन्। यसरी भविष्यमा अमेरिकी डलर कमजोर हुनेछ । त्यसैले अमेरिका, जर्मनी, फ्रान्स र अन्य पश्चिमी देशहरूले पनि युद्ध रोक्नु आवश्यक छ किनभने रूसी ग्यास र तेलको विकल्प पाउन उनीहरूलाई पनि महँगो हुनेछ।

भारतका प्रधानमन्त्रीमा मानवता नै बाँकी रहेको देखिँदैन र सत्ता र पैसाको लोभले आफूलाई आफ्नो नियन्त्रणमा राख्न दिएको छ । सबैभन्दा प्रभावशाली राजनीतिक नेता भएकाले उनले ठुला वार्ता बाहेक विश्वयुद्धमा परिणत हुन सक्ने द्वन्द्व रोक्ने प्रयास गरेका छैनन् । उसको बोली र व्यवहार एक अर्काको विरोधाभासपूर्ण छ। तसर्थ, यसले प्रत्यक्ष रूपमा संलग्न दुई देशलाई मात्र असर गर्दैन तर तेस्रो विश्वयुद्धले यस संसारको जीवनको सबै प्रकारको अन्त्य गर्नेछ। 

प्रत्येक राष्ट्रका नेताहरू आफ्नो प्रभुत्व स्थापित गर्न र आफ्नो देशको रक्षा गर्न तयार छन्। तर युद्धको परिणामको रूपमा ग्रहमा कुनै पनि मानवहरू छैनन् भने तिनीहरूले कसलाई रक्षा गर्नेछन्? जग्गा सम्झौता गर्न सकिन्छ, तर जीवन फिर्ता नहुने छ। भूमि थियो, छ, र धेरै लामो समय को लागी जारी रहनेछ, तर हाम्रो अपरिवर्तनीय जीवन छैन। तसर्थ, युद्धको परिणामको रूपमा कसैले पनि दुःख भोग्नु हुँदैन। भूकम्प र सुनामी जस्ता प्राकृतिक प्रकोपलाई रोक्न सकिँदैन, तर युद्ध एक विपत्ति हो जसलाई बच्न सकिन्छ। यो संसारमा जन्मेका सबैले एकदिन मर्नै पर्छ।

तर युद्धमा ज्यान गुमाउनु सामान्य होइन, यो जानाजानी दुर्घटना हो। रुस युक्रेनी युद्धका कारण ज्यान गुमाएका, आफन्त गुमाएका, मानसिक र शारीरिक दुवै रूपमा घाइते भएका, युद्धका कारण विस्थापित भएका वा कुनै किसिमको नोक्सानी बेहोरेका निर्दोष मानिसहरू त्यसको हकदार थिएनन्। राष्ट्रपति पुटिनले संसदमा गरेको राष्ट्रपतिय सम्बोधनमा आफूहरूले यस हिंसात्मक विवादको शान्तिपूर्ण अन्त्यका लागि धैर्यतापूर्वक छलफल गरेको र यस मुद्दालाई शान्तपूर्वक सम्बोधन गर्न सक्दो प्रयास गरेको बताए। यद्यपि, पश्चिमी नेताहरूले शान्तिको दिशामा काम गरिरहेका छन् भन्ने दावीहरू ठग र स्पष्ट झूट साबित भयो। डिसेम्बर २०२१ मा संयुक्त राज्य अमेरिका र NATO लाई सुरक्षा ग्यारेन्टीहरूमा औपचारिक रूपमा मस्यौदा सम्झौताहरू पेश गर्दा, प्रत्येक प्रमुख, आधारभूत बिन्दुलाई अस्वीकार गरिएको थियो। हेगमा स्थापित अन्तर्राष्ट्रिय फौजदारी अदालत (आईसीसी) ले युक्रेनमा नरसंहार गरेको आरोपमा राष्ट्रपति पुटिनविरुद्ध पक्राउ पुर्जी जारी गरेको छ ।

आईसीसीले यसका सदस्य राष्ट्रहरूमा मात्र अधिकार क्षेत्र प्रयोग गर्न सक्छ र रुस, अमेरिका, चीन, भारत र युक्रेन रोम सन्धिका सदस्य नभएकाले राष्ट्रपति पुटिनलाई हिरासतमा राख्ने अधिकार छैन। पश्चिमी सञ्चारमाध्यमहरू पश्चिमी देशहरूको वीरता देखाएर युद्धलाई उकास्दै आफ्नो व्यापार बढाउनमा मात्र केन्द्रित छन्। पश्चिमाहरूले यस विषयबाट विचलित हुन खोजिरहेका छन् र आफूलाई बचाउन रूसलाई दुष्टको रूपमा चित्रण गरिरहेका छन्।

राष्ट्रपति पुटिनका अनुसार त्यहाँ स्पष्ट रूपमा धेरै ट्रिलियन डलर जोखिममा रहेकाले अन्य देशहरू प्रकोप र मानवीय क्षतिको बारेमा चिन्तित छैनन्। प्रजातन्त्र र स्वतन्त्रताको झूटो भ्रममा, तिनीहरूले सबैलाई लुट्ने, अनिवार्य रूपमा निरंकुशतावादी नवउदारवादी मूल्यहरू थोप्ने, अन्य नेताहरूलाई सार्वजनिक रूपमा अपमान गर्ने, आफ्नै राष्ट्रहरू भित्रको असहमतिलाई दबाउन र अरूलाई शत्रुको रूपमा चित्रण गरेर व्याप्त भ्रष्टाचारबाट ध्यान हटाउने मनसाय राख्छन्।

उनले यो पनि स्पष्ट रूपमा भनेका छन्, “हामी युक्रेनका जनतासँग युद्धमा छैनौं… वर्तमान युक्रेनी शासनले राष्ट्रिय हित होइन, तेस्रो देशको हितमा काम गरिरहेको छ।” यो पनि स्पष्ट छ कि युक्रेनी राष्ट्रपतिले आफ्नो सार्वभौमसत्ता र आफ्नो मातृभूमिको रक्षा गर्न खोजिरहेका छन्। उहाँ निडर भएर आफ्ना जनताको पक्षमा उभिरहनुभएको छ तर युक्रेनी राष्ट्रपतिको यो बहादुरीले धेरै निर्दोष जनताको ज्यान लिएको छ । क्षेत्रीय द्वन्द्वलाई विश्वव्यापी द्वन्द्वमा परिणत गर्न चाहने पश्चिमी राष्ट्रहरूले रुसले परिस्थितिलाई कसरी व्याख्या गरिरहेको छ, र तिनीहरूले आफ्नो राष्ट्रको अस्तित्वलाई खतरामा पारेको अवस्थामा सोही अनुसार काम गर्न तयार छन्। सम्पूर्ण तस्विर पहिले नै क्रिस्टल स्पष्ट भएकोले, किन विश्वले शान्तिपूर्ण समाधान खोज्नुको सट्टा युद्धलाई इन्धन दिइरहेको छ? अमेरिकीहरूले विगतमा धेरै राष्ट्रहरूलाई सैन्यकरण गरेका छन्, र उनीहरूले “मद्दत” गरेका प्रत्येक राष्ट्र डरलाग्दो अवस्थामा समाप्त भएको छ। अवस्था बिग्रन्छ भन्ने शंका लाग्ने बित्तिकै उनीहरु बाहिर निस्कन्छन् । त्यो उनीहरूले दशकौंदेखि प्रदान गर्दै आएको सहयोग हो र अन्य देशहरू झुटो आशाको जालमा फसेका छन्। 

गरिब देशहरूले अमेरिकाले गरेको आर्थिक प्रस्तावलाई स्वीकार गर्छन् र गहिरो दलदलमा फस्छन्। गल्ती गर्नु सामान्य कुरा हो तर गल्ती गर्नु र अरुलाई दोष दिनु राजनीति हो । र ठूलो राजनीतिक शक्ति भएका देशहरूलाई तिनीहरूको कार्यको लागि माफी दिइन्छ किनभने गरिब देशहरूले यसबारे केही गर्न सक्दैनन्। पश्चिमीहरूले गर्वका साथ भन्दैछन् कि उनीहरूले युक्रेनका आप्रवासीहरूलाई बस्नको लागि ठाउँ दिएका छन्, तर यो सबै देखाउनको लागि हो। हजारौं आर्थिक अस्थिरता, घरबारविहीनता, पारिवारिक हानि र स्थानान्तरणमा परेका बेला केही सय जनालाई बस्नको लागि ठाउँ दिनु गर्वको कुरा होइन । चन्दा पनि दिइरहेका छन्, लाखौं नगद, तर घर जलिरहेको र परिवार मरिरहेका बेला जनताले नगदको के गर्ने । जनताको जीवनसँग खेलवाड गर्ने कुरा होइन । रुसी जनता पनि मानिस हुन्, रुसमाथि लगाइएको प्रतिबन्धले उनीहरुको जीवनलाई दुःस्वप्न बनाएको छ ।

के मानव अधिकार युक्रेनमा बस्ने मानिसहरूका लागि मात्र हो? नाकाबन्दीका कारण रसियामा बसोबास गर्ने जनता र मुद्रास्फीतिको मारमा विश्वभरी रहेका जनतालाई त्यति महत्व छैन ? नेताको गल्तीले गर्दा सिङ्गो राष्ट्रले, विशेषगरी सारा संसारले कष्ट भोगिरहेको छ। यसलाई जतिसक्दो चाँडो अन्त्य गरिनुपर्छ । बीबीसी जस्ता समाचार च्यानलहरू, जसको व्यापक पहुँच छ, युक्रेनप्रति समानुभूतिपूर्ण कार्य गर्न बन्द गर्नुपर्छ। मिडियाले आफ्नो च्यानल बढाउन युक्रेनी जनताको जीवन प्रयोग गर्न बन्द गर्नुपर्छ। यस प्रकारका समाचारहरूले कसैलाई मद्दत गर्दैन तर संसारमा गलत सूचना मात्र फैलाउनेछ।

यदि यी तथाकथित शक्तिशाली राष्ट्रका नेताहरू केही गर्न असमर्थ छन् भने, उनीहरूले मात्र राजीनामा दिनुपर्छ र उनीहरूले केही समयको लागि पूरा गर्नुपर्ने काम अरू कसैलाई दिनुपर्छ। आफूसँग सुरक्षित स्थान छ र जनताको लागि अनिवार्य रूपमा केही नगर्नको लागि भुक्तानी भइरहेको छ भन्ने थाहा पाएर उनीहरू कसरी यस पृथ्वीमा आफैंसँग बाँच्न सक्छन्? विश्व शान्ति स्थापना गर्न केही गर्न नसकेपछि मानवअधिकारको ठूलो कुरा किन ? अधिकार उपभोग गर्न कोही पनि मानिस नराखेको अवस्थामा के मानवअधिकार दिने ? एक सच्चा व्यक्ति त्यो व्यक्ति हो जसले आफ्नो बारेमा मात्र नभई मानवताको लागि सोच्दछ र कसैसँग वा कसैसँग नडराई सत्य बोल्छ। हामी मानवको रूपमा मानवीय कारणका लागि जन्मेका हौं, र जस्तै जब मिठास चिनीबाट अलग हुन्छ यसले यसको मूल मूल्य गुमाउँछ, जब मानवता मानिसबाट अलग हुन्छ, तिनीहरूले आफ्नो मौलिक मूल्य गुमाउँछन्। संसारलाई आगो जस्तो व्यक्ति चाहिन्छ जसले कसैमा भेदभाव गर्दैन र सबैलाई समान स्तरमा जलाउँछ, चाहे त्यो राष्ट्रपति होस् वा घरबारविहीन व्यक्ति। अन्त्यमा, रुसमाथि लगाइएका प्रतिबन्धहरू हटाउनुपर्छ, राष्ट्रपति पुटिनले जनताको बारेमा सोच्नुपर्छ र युद्ध रोक्नु पर्छ र राष्ट्रपति जेलेन्स्कीले अन्य देशहरूको कुरा सुन्न छोड्नुपर्छ र सही कुराको पक्षमा उभिनुपर्छ। 

यो न रुसको पराजय हुनेछ न युक्रेनको, तर दुई राष्ट्रबीचको कूटनीतिक, द्विपक्षीय वार्ताबाट द्वन्द्व समाधान हुँदा मानवताको जित हुनेछ। “उपचार भन्दा रोकथाम उत्तम हो” भन्ने कुरा हामी सबैलाई थाहा छ र युद्धले मानवतालाई कुनै फाइदा नभएको र नतिजामा नोक्सानी पु¥याएको देख्दा पहिले नै फैलिएको रोगलाई निको पार्न कोही पनि अगाडि बढिरहेका छैनन् । रोकथामको लागि कोही जागेन, कमसेकम उपचारको प्रयास गरौं। लोभी भएर अफवाह फैलाएर समय बर्बाद गर्नुको सट्टा शान्तिपूर्ण वार्ताबाट मात्र सम्भव हुने यस समस्याको समाधान खोज्नेतर्फ लाग्नुपर्छ । सरकारी निकायहरू बेकार साबित भएकाले आजसम्म कुनै पनि समाधानको छलफल नभएकोले यस निरंकुशता र राजनीतिक वकालतविरुद्ध आवाज उठाएर विश्वमा शान्ति स्थापनाका लागि काम गर्नु आम जनताको कर्तव्य हो ।